In december 2023 diende de New York Times een rechtszaak in tegen OpenAI en Microsoft. De krant beschuldigde hen ervan haar artikelen zonder toestemming te hebben gebruikt om chatbots te trainen. Nog geen jaar later, in november 2024, klaagde de Duitse organisatie voor collectief rechtenbeheer OpenAI aan vanwege het gebruik van beschermde teksten bij de training van taalmodellen. Steeds vaker rijzen er vragen over de bescherming van creatieve beroepen en de wettelijke regelingen die deze beroepen zouden moeten beschermen.
Uit onderzoek van Goldman Sachs blijkt dat generatieve AI tot 26% van de taken in creatieve sectoren kan automatiseren. Dit vormt een enorme uitdaging voor kunstenaars, schrijvers, acteurs en ontwerpers, wier werk vaak zonder hun toestemming wordt gebruikt om AI-modellen te trainen. Ondanks de invoering van regelgeving zoals de EU AI Act wijzen makers nog steeds op het gebrek aan effectieve mechanismen voor auteursrechtbescherming in het tijdperk van door AI gegenereerde inhoud.
Creatieve beroepen in gevaar
Minister Agnieszka Dziemianowicz-Bąk bracht onlangs de noodzaak naar voren om regelgeving te ontwikkelen die creatieve beroepen beschermt tegen de negatieve effecten van automatisering. Ze benadrukte de belangrijke rol van deze beroepen in het behoud van cultureel erfgoed en het opbouwen van culturele identiteit.
Volgens Miłosz Horodyski, kunstenaar en expert op het gebied van nieuwe technologieën aan het Institute of Progressive Arts, is een van de grootste uitdagingen hoe creatieve beroepen beschermd worden in een tijdperk van snelle technologische ontwikkeling. Hij wijst op structurele problemen:
- Oneerlijke verdeling van inkomsten: schrijvers ontvangen bijvoorbeeld geen vergoeding voor het uitlenen van hun boeken in digitale formaten zoals luisterboeken en e-books. Paradoxaal genoeg gaan royalty’s voor audioboeken naar de acteurs die ze inspreken, terwijl andere betrokkenen in de keten geen inkomsten delen.
- Gebrek aan sociale zekerheid: veel makers werken op basis van zogenoemde junk-contracten, die geen sociale bijdragen garanderen en slechts minimale inkomsten opleveren.
- Impact van technologie: de opkomst van grote taalmodellen (LLM) en andere AI-technologieën vergroot het risico dat de positie van makers verder verslechtert.
Kan AI menselijke creativiteit vervangen?
Hoewel AI indrukwekkende mogelijkheden biedt, heeft het geen persoonlijkheid of emotionele band met de werken die het produceert. Volgens Horodyski is het creatieve proces vaak belangrijker dan het eindresultaat, omdat het voor de maker een bron van vreugde en zelfexpressie is. AI mist het vermogen om context en intentie diepgaand te begrijpen, aspecten die cruciaal zijn voor echte creativiteit.
Filosoof Mary Midgley benadrukt in haar boek Myths in Our Lives dat verbeelding een sleutelrol speelt in het begrijpen van de wereld. Het vermogen om verhalen en betekenis te creëren onderscheidt de mensheid en stimuleert innovatie. AI kan creatieve professionals ondersteunen, maar zal nooit het menselijke element vervangen dat de kern vormt van creativiteit.
De noodzaak van regelgeving
De EU AI Act introduceert een juridisch kader dat AI-systemen classificeert op basis van hun risiconiveau. Toch blijven er grote hiaten bestaan, zoals het ontbreken van duidelijke regels voor het labelen van door AI gegenereerde inhoud en effectieve mechanismen voor het oplossen van auteursrechtelijke geschillen.
Het debat over de bescherming van creatieve beroepen zal ongetwijfeld blijven toenemen naarmate AI-technologie zich verder ontwikkelt. Een evenwicht tussen technologische vooruitgang en de rechten van makers is essentieel om een duurzame en rechtvaardige toekomst te waarborgen.
